Π .Ο . Π . Σ .
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ
Τηλ. 210 8253544 / 210-8810013/ fax:210-8819035 Αθήνα, 27/5/2025
Τροίας 43, Αθήνα
ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1947
email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ
(Ιστορική μνήμη της Άλωσης της Κων/πολης 29 Μαΐου 1453)
Του Λινάρδου Ερμόλαου, Γενικού Γραμματέα της ΠΟΠΣ
«Το δε την πόλιν σοι δούναι ουτ’εμόν εστίν, ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη.
Κοινή γαρ γνώμη πάντες αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών»
Με αυτά τα λόγια απάντησε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου στη θρασεία πρόταση του Ασιάτη επιδρομέα, του Τούρκου σουλτάνου Μωάμεθ Β’, να του παραδώσει την Κωνσταντινούπολη, τη Βασιλεύουσα πόλη και να σωθεί διά της φυγής.
Κάθε φράση του Βασιλέα προκαλεί ρίγη συγκινήσεως και υψώνει το φρόνημα των υπηκόων του, θέτοντας ενώπιών τους το καθήκον και το χρέος τους.
«Παρακαλώ υμάς», λέγει, «ίνα στήτε ανδρείως και μετά γενναίας ψυχής ως πάντοτε έως του νυν εποιήσατε, κατά των εχθρών της πίστεώς μας. Παραδίδωμι υμίν την εκλαμπροτάτην και περίφημον ταύτην πόλιν και πατρίδα ημών και Βασιλεύουσα των πόλεων.»
Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου ζητεί θυσία μέχρι θανάτου. Κάθε λόγος του και έκφραση της οδύνης και της μεγάλης απόφασης.
Με αυτά τα λόγια δυνάμωσε η θέληση των υπερασπιστών της Βασιλεύουσας και του έδωσαν τη διαβεβαίωση: «αποθάνωμεν υπέρ της ΧΡΙΣΤΟΥ πίστεως και της πατρίδος ημών.»
Η ζωή και κυρίως ο θάνατος του Κων/νου ΙΑ’Παλαιολόγου, καθώς συνδέθηκαν με την Άλωση της Πόλης, το 1453, και την υποδούλωση του ελληνικού γένους στους Τούρκους, συγκίνησαν και συνεχίζουν να συγκινούν τη λαϊκή ψυχή και συνδέθηκαν με τη σειρά τους στο σύνολο των παραδόσεων που αφορούν στην εθνική μας αποκατάσταση.
Με τον τρόπο αυτό ο τελευταίος αυτοκράτορας πέρασε στο χώρο των εθνικών θρύλων, επισφραγίζοντας και σηματοδοτώντας με τη θυσία του αυτό που δεν είχε καταφέρει όσο ζούσε, αν και το είχε επιδιώξει, την αναγέννηση της αυτοκρατορίας και κυρίως την αποκατάσταση του Γένους.
Πολλά τραγούδια, θρήνοι και παραδόσεις της Άλωσης μας συγκινούν βαθύτατα.
Η απελπισία για το γεγονός της Άλωσης εκφράστηκε στους διάφορους έμμετρους θρήνους που έχουν σωθεί από τα πρώτα μεταβυζαντινά χρόνια.
Αυτοί οι θρήνοι και οι παραδόσεις καλλιέργησαν και συντήρησαν σιγά σιγά μια αμυδρή ελπίδα στις ψυχές του πονεμένου έθνους μας. Πρόκειται για έναν αξιοσημείωτης αξίας ρόλο της διαμόρφωσης του νέου Ελληνισμού. Οι σχετικές εκφράσεις των μεταβυζαντινών θρήνων για την Άλωση του 1453 εκφράζονται μέσα στις παραδόσεις και τα δημοτικά τραγούδια του λαού μας.
Της Αγιας Σοφιάς
«Σημαίνει ο Θιος, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κ' η αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κ' εξηνταδυό καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,
κι' απ' την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.
Να μπούνε στο χερουβικό και νά βγη ο βασιλέας,
φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι' απ' αρχαγγέλου στόμα.
«Πάψετε το χερουβικό κι' ας χαμηλώσουν τ' άγια,
παπάδες πάρτε τα γιερά, κ' σεις κεριά σβηστήτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη.
Μόν στείλτε λόγο στη Φραγκιά, νά ‘ρτουνε τρία καράβια·
το 'να να πάρη το σταυρό και τ΄άλλο το βαγγέλιο,
το τρίτο, το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας την μαγαρίσουν».
Η Δέσποινα ταράχτηκε, κ' εδάκρυσαν οι εικόνες.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζης,
πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι».
Η μορφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου συνδέεται άμεσα με το κοσμοϊστορικό γεγονός της Άλωσης. Έτσι ακριβώς περνά στον χώρο της τέχνης, στην ποίηση, στην αφήγηση, στη λαϊκή μας παράδοση. Υπάρχουν κείμενα που αναφέρονται πρωταρχικά στον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου, ενώ η Άλωση περνά σε δεύτερο επίπεδο. Στις παραδόσεις, διηγήσεις, θρύλους, θρήνους και στα δημοτικά τραγούδια του ελληνικού λαού υπάρχει πλήθος αναφορών στην Άλωση αλλά και στη μορφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του «μαρμαρωμένου βασιλιά».
Οι θρήνοι είναι λόγια μεταβυζαντινά ποιήματα στα οποία αποτυπώνεται ο πόνος για την πτώση της Βασιλεύουσας αλλά και η ελπίδα ότι όλα θα γίνουν σαν πρώτα. Ο ηρωικός βασιλιάς εμφανίζεται στις τελευταίες στιγμές του, κυρίως στον θρήνο με τίτλο: «Το ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης». Εξέχουσα θέση έχει το τραγικό τέλος της Αγίας Σοφίας.
Οι παραδόσεις
Η πιο γνωστή παράδοση είναι για τον μαρμαρωμένο βασιλιά που λίγο πριν σκοτωθεί, τον άρπαξε άγγελος Κυρίου και τον απέθεσε σε μια σπηλιά, όπου θα παραμένει μαρμαρωμένος ώσπου να τον σηκώσει ο άγγελος για να ξαναπάρει πίσω την Πόλη. Άλλη παράδοση αναφέρεται στα μισοτηγανισμένα ψάρια που ζωντάνεψαν θαυματουργικά και έπεσαν στο αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής, έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, που γνώρισε μεγάλη διάδοση στον ελληνικό λαό.
Ποιήματα –τραγωδίες
Το πρώτο δραματικό κείμενο είναι του Ι.Ζαμπέλιου «Κων/νος Παλαιολόγος» που γράφτηκε το 1818. Ο μεγαλοϊδεατισμός και η προοδευτική αποκατάσταση από τα μέσα του 19ου αιώνα έδωσε την αφορμή να γραφούν ποιήματα και τραγωδίες με θέμα την Άλωση, όπου κυριαρχεί η μορφή του Κων/νου Παλαιολόγου. Ποιητές και άλλοι λογοτέχνες που έγραψαν σχετικά ήταν: ο Τερτσέτης, ο Παλαμάς, ο Παπαδιαμάντης, Μωραιτίδης, Γ.Ζαλοκώστας, Αχ. Παράσχος, Γ. Βιζυηνός, Χρ.Χριστοβασίλης,Γ. Δροσίνης, Ι.Πολέμης, Κ. Καβάφης, Στρ.Μυριβήλης, Μ.Καραγάτσης κλπ.
Ο Ν.Καζαντζάκης έγραψε το τραγούδι «Ο Κων/νος Παλαιολόγος που μελοποίησε ο Καλομοίρης. Στην Κατοχή ο Ν.Εγγονόπουλος στο ποίημα του Μπολιβάρ, αναφέρεται στη μορφή του Κων/νου Παλαιολόγου.
Ο Φώτης Κόντογλου δημοσιεύει το συναξάρι του Κων/νου Παλαιολόγου «του βασιλιά που η κορώνα του ήταν το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού».
Το 1974 ο Οδυσσέας Ελύτης στη συλλογή του «Ετεροθαλή» περιλαμβάνει ποίημα με τίτλο: «Θάνατος και ανάσταση του Κων/νου Παλαιολόγου».
«Έτσι καθώς εστέκονταν ορθός μπροστά στην Πύλη κι άπαρτος μες στη λύπη του
Μακριά του κόσμου, που η ψυχή του γύρευε να λογαριάσει στο φάρδος Παραδείσου.
Και σκληρός πιο κι απ' την πέτρα που, δεν τον είχανε κοιτάξει τρυφερά ποτέ (…)
Πάντοτε με μια λέξη μες στα δόντια του άσπαστη κειτάμενος
Αυτός ο τελευταίος Έλληνας!»
Τελευταία έχουν δημοσιευτεί αρκετά μυθιστορήματα, βιογραφίες, θεατρικά έργα, βιβλία για παιδιά κλπ.
Την Άλωση της Πόλης ο ελληνισμός μπόρεσε να την ξεπεράσει με τη δημιουργία του ελληνικού εθνικού κράτους ως αποτέλεσμα της Επανάστασης του 1821. Θα πρέπει να βιώνουμε αυτή την ημέρα όχι ως αποφράδα, αλλά ως ημέρα ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας του λαού μας. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η συνέχεια του Ελληνισμού ξεκινά από την αρχαιότητα, περνά από το Βυζάντιο και φτάνει μέχρι τις μέρες μας και στηρίζεται στο ελληνικό πνεύμα, που στηρίζεται στον ορθό λόγο και στο ηρωικό στοιχείο της συνείδησής του που συντηρούσε έναν μόνιμο επαναστατικό αναβρασμό. Αυτό το πνεύμα φύλαξαν οι κλέφτες, που κράτησαν για 400-500 χρόνια αναμμένο. Στη χωρία των αγωνιστών του Γένους μας ανήκουν και οι νεομάρτυρες της Ελλάδας που ενδυνάμωνε η αγάπη στον Χριστό και την Ελευθερία. Το καθήκον μας σήμερα ως νεοελλήνων στον χώρο της παγκοσμιοποίησης, μάς υπαγορεύει να συνεχίσουμε προσηλωμένοι στις ακατάλυτες αξίες του Ελληνοβυζαντινού πολιτισμού.
Please complete your secure donation below. Have questions or need help?
Call 012-123-4567 or Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
